Roztoczański Park Narodowy

Obecnie w Polsce znajduje się około trzydziestu Parków Narodowych. Obok największego – Biebrzańskiego Parku, Narodowego godnym bliższego poznania jest też Roztoczański Park Narodowy znajdujący się w środkowo-wschodniej części kraju, na terenie województwa lubelskiego w malowniczo położonej dolinie górnego Wieprza. Utworzony dość dawno, bo w 1974 roku zajmuje powierzchnię 8483 hektarów, z czego największą jej część stanowią lasy, bo aż 8102 hektarów. Swoją atrakcyjność Roztocze zawdzięcza między innymi różnorodnością procesów, jakie miały miejsce na tym terenie na przestrzeni dziejów. To właśnie na obszarze Parku upływ lat odcisnął piętno na organizmach zamieszkujących terytorium. Przeplatanie się ciepłych mas powietrza wraz z zimnymi dało początek kształtowania się panującej roślinności, która stworzyła możliwości osiedlania się różnych grup systematycznych zwierząt.

Urozmaicony krajobraz Roztocza, w połączeniu ze znacznym zróżnicowaniem powierzchni, gleby oraz jego położenie decyduje o występującej w nim szaty roślinnej, co sprawia, że Roztoczański Park Narodowy przyciąga rokrocznie tak wielu turystów.

Szczebrzeszyński Park Krajobrazowy

Park został utworzony w 1991 roku i obejmuje swą ochroną obszar 20 tysięcy hektarów wschodniej części Roztocza Zachodniego (zobacz: Informacje ogólne \ Podział Roztocza). Krajobraz usiany jest licznymi wzniesieniami, których grzbiety porozcinane są malowniczymi, lessowymi wąwozami o stromych zboczach. Różnice pomiędzy najwyższym i najniższym wzniesieniami na tym terenie dochodzą od pięćdziesięciu do stu metrów. Przez Park przepływa Wieprz, tworząc dolinę przełomową oraz Gorajec, płynący w pradolinie Sanu. Widoki urozmaicone są wąskimi polami uprawnymi położonymi na zboczach i wzniesieniach.

Krajobraz i roślinność

W Szczebrzeszyńskim Parku Krajobrazowym występuje wiele ciekawych roślin zielnych, w tym bogata reprezentacja roślin górskich oraz gatunki południowo-wschodnie. Warte wymienienia są szczodrzeńce ruskie, pluskawice europejskie, miodunki miękkowłose, zawilce wielokwiatowe, dzwonki syberyjskie, mieczyki dachówkowate czy konwalie majowe. Piękne są kompleksy leśne szczególnie buczyna karpacka porastająca zbocza oraz wąwozy. Runo pokrywa w niektórych miejscach 90% dna lasu. Rosną w nim rośliny typowe dla grądów, m.in. gwiazdnice wielkokwiatowe, gajowce żółte, jaskry kaszubskie czy turzyce orzęsione. Olsy ze świerkiem oraz olszą czarną porastają górne odcinki Gorajca. Pod drzewami można dostrzec porzeczki czarne i turzyce długokłosowe. W kilku miejscach, szczególnie w południowej części Parku, rośnie bór świeży z drzewami iglastymi – jodłą, sosną i świerkiem. Czasami występują również drzewa liściaste, głównie buki i graby. W runie występują borówki czernice, konwalijki dwulistne, szczawiki zajęcze czy wrzosy zwyczajne. W południowo-zachodniej części Parku rozprzestrzeniają się torfowiska wysokie. Porastają je karłowate sosny oraz brzozy omszone. Pod nimi występują rosiczki okrągłolistne, żurawiny błotne, turzyce, przygiełki białawe i brunatne. Warte uwagi jest szczególnie Bagno Tałandy. Las Cetnar niedaleko Kawęczyna jest porośnięty buczyną karpacką, z nielicznie występującymi grabami, osikami i klonami. Wartymi zobaczenia są pomniki przyrody, szczególnie lipa w Szperówce z pniem o obwodzie 920 centymetrów.

Rezerwat Czartowe Pole

Czartowe Pole to rezerwat krajobrazowo-leśny położony niedaleko Suśca. Utworzono go w 1958 roku. Powierzchnia rezerwatu to 63,71 ha.

Celem utworzenia rezerwatu jest ochrona malowniczej doliny rzeki Sopot.

Nazwa uroczego rezerwatu pochodzi od powiedzenia dotyczącego jego środkowej polany - "jeno czarci tam hasali". Dziś na tej polanie ustawiono ławki dla zwiedzających a latem okolica pełna jest czarnych borówek.

Przez rezerwat przebiega ścieżka dydaktyczna oznakowana kolorem niebieskim. Obejrzeć można tutaj ruiny papierni Ordynacji Zamojskiej z XVIII wieku, pamiątkowy kamień harcerski z 1936r., pomnik Szkoły Podchorążych Sanitarnych z 1931r. oraz grób partyzanta radzieckiego Malika Ażurowa (pseudonim Iwan Tadżyk) poległego 1 czerwca 1943r.

Rezerwat Przyrody Szum

Rezerwat przyrody Szum – to miejsce bajecznych krajobrazów, dziewiczej i nieskalanej ludzką ręką przyrody, piękny zakątek Roztocza, w którym można odetchnąć czystym powietrzem i nacieszyć oczy artyzmem wytworów natury.

Rezerwat mieści się na terenie gminy Józefów na Roztoczu Środkowym i zajmuje powierzchnię niemalże 19 hektarów. Został utworzony w 1958 roku, więc już 54 lata temu, na mocy zarządzenia Ministra Leśnictwa i przemysłu Drzewnego z 18 lipca 1958 roku.

Ochrona ma na celu zachowanie przełomu rzeki „Szum” w dziewiczym stanie w strefie Parku Narodowego Roztocza Środkowego. Ciek tworzy tu liczne, urokliwe małe wodospady, zwane „szumami”.

Rezerwat przyrody jest domem dla wielu gatunków roślin, wiele z nich jest pod ścisłą ochroną jak: lilia złoto głów, widłak goździsty, widłak wroniec, parzydło leśne czy rosiczka okrągłolistna.

Park Krajobrazowy Puszczy Solskiej

Park utworzono w 1988 roku na powierzchni około 29 tysięcy hektarów. Obejmuje południowo – zachodnie wzgórza części Roztocza Środkowego oraz fragment Puszczy Solskiej. Jego zadaniem jest ochrona walorów historycznych, kulturowych, ale przede wszystkim przyrodniczych - unikatowego krajobrazu poprzecinanego mnóstwem rzek oraz puszczy, którą zamieszkuje wiele zagrożonych gatunków roślin i zwierząt.

Flora

Park pokryty jest w 86% lasem, który tworzy trzynaście typów siedliskowych. Największe są siedliska boru świeżego oraz wilgotnego. Najczęściej występujące gatunki drzew to sosny, brzozy, dęby bezszypułkowe oraz wierzby. W dolinach rzecznych rosną olchy. Runo leśne reprezentowane jest przez borówkę czarną, bagno zwyczajne, widłaki, gajniki lśniące czy wrzosy pospolite. Torfowiska i bagna zajmują karłowate sosny i olchy omszałe. Spotkamy tam żurawinę błotną, borówkę bagienną, turzycę dziobkowatą oraz tereny porośnięte dobrze rozwiniętymi mchami. W obszarze źródliskowym potoku Studzienica rośnie wiele unikatowych roślin m.in. rosiczki długolistne, widłaki torfowe, kukułki szerokolistne oraz krwiste czy różne rodzaje turzyc.

Fauna

Puszcza Solska jest idealną krainą dla wędkarzy. W czystych potokach żyje 27 gatunków ryb, w tym pstrągi potokowe i lipienie. Chronione są minogi strumieniowe, różanki, piekielnice, piskorze czy głowacze białopłetwe. Płazy i gady są reprezentowane przez rzadkie traszki grzebieniaste, grzebiuszki ziemne czy gniewosza plamistego. Puszcza Solska jest również rajem dla ornitologów. Jej tereny są uznane za ostoję ptasią o międzynarodowej randze. W Parku żyje 186 gatunków ptaków, w tym 5 gatunków zagrożonych w skali światowej (kania ruda, derkacz, bielik, wodniczka, podgorzałka). Innymi ciekawymi gatunkami, które można zobaczyć są trzmielojady, kanie czarne, krogulce, orliki krzykliwe, dzięcioły, perkozy, bączki, chruściele oraz wiele innych. Lasy Puszczy Solskiej są zamieszkiwane przez 55 gatunków ssaków. Występują w nich duże populacje łosi, jeleni, saren oraz dzików. Tereny te zasiedla aż siedem gatunków nietoperzy. Innymi ciekawymi ssakami są łasice, gronostaje, bobry europejskie, popielice, orzesznice, wilki oraz rysie.

Strzelecki Park Krajobrazowy

Park utworzono na granicy powiatów chełmskiego oraz hrubieszowskiego. Zajmuje powierzchnię 11.396 hektarów. Park to głównie tereny płaskie, charakteryzujące się ubogą rzeźbą. Wschodnią granicę stanowi piękna dolina Bugu z licznymi zakolami, natomiast zachodnią rzeka Wełnianka. Park to przede wszystkim lasy liściaste i mieszane, które zajmują 64% jego terenu. Tworzą zwarty kompleks, podzielony gdzieniegdzie łąkami. Najczęściej występującymi gatunkami drzew są sosny, dęby, brzozy, olsze, jesiony, modrzewie oraz lipy. Na terenie Parku chroni się 45 gatunków roślin. Goździk pyszny, czosnek kątowy, powojnik prosty, lilia złotogłów, orlik pospolity czy parzydło leśne to tylko niektóre z nich. Jesienią Park jest idealnym miejscem dla grzybiarzy.

Strzelecki Park Krajobrazowy uznano za ostoję ptaków o znaczeniu krajowym i europejskim. Na jego terenie naliczono około 600 gniazd ptaków drapieżnych. Żyją tu rzadkie orliki krzykliwe, myszołowy, jastrzębie i trzmielojady. Często niebo przecinają dzięcioły średnie i czarne, jarząbki, bociany czarne, muchołówki białoszyje i małe.

Krasnobrodzki Park Krajobrazowy

Krasnobrodzki Park Krajobrazowy utworzony został w roku 1988 w celu zachowania unikalnych wartości Roztocza Środkowego (ochrony stanowisk chronionych gatunków fauny i flory oraz zwartych kompleksów lasów mieszanych).

Park ma powierzchnię 9390 ha a istotnym jego elementem są zabytki sakralne.

Największą rzeką Parku jest Wieprz. Atrakcją są występujące tu podzboczowe źródła (m.in. objęte ochroną pomnikową źródła w Hutkach i Husinach). W wodach rzeki Wieprz oprócz licznych gatunków ryb występują także raki i bobry.

W Parku występują różnorodne formy geomorfologiczne, jak np. wzgórza ostańcowe, wydmy i suche doliny. Część tych form objętych jest ochroną, np. pomnik przyrody nieożywionej "Wapielnia" koło Ulowa czy też stanowisko dokumentacyjne Kamieniołom.

Regionalny Park Krajobrazowy Zniesienie

Rehionalnyj łandszaftnyj park "Zniesinnja"

Jest ukraińskim parkiem krajobrazowym założonym na terenie Lwowa. Utworzono go 02.12.1993 roku na obszarze 312 ha na wysokich wzgórzach lesienickich. Powstał z inicjatywy ludzi, którzy po odzyskaniu przez Ukrainę niepodległości stworzyli fundację Znesinnia, której celem było powołanie Parku.

Chroni bardzo urozmaicone formy krajobrazu. Można w nim podziwiać fragment starego lasu Kajzerwaldu, strome wzniesienia, malownicze wąwozy, pola, łąki, doliny z potokami, strumienie oraz zasilane źródłem, jezioro. W jego granicach rosną unikalne gatunki roślin oraz liczni przedstawiciele fauny. Na jego terenie powstały dwa rezerwaty. Geologiczny na Górze Lwa z wychodniami skalnymi oraz stepowy na górze Chomiec, w którym oprócz unikalnej flory można zobaczyć interesujące gatunki bezkręgowców.

Regionalny Park Krajobrazowy Roztocze Rawskie

Roztocze Rawskie to nazwa części tego regionu obejmującego Polskę oraz Ukrainę. Ciągnie się ono od Narola i Hrebennego aż do Krechowa.

Za wschodnią granicą, na terytorium Ukrainy utworzono Regionalny Park Krajobrazowy Roztocze Rawskie. Park powstał w czerwcu 2007 roku i obejmuje swoją powierzchnią 19 103 ha. Jego zadaniem jest przede wszystkim ochrona lasów sosnowych, sosnowo-dębowo-bukowych oraz bukowych. Licznie występujące tutaj łąki i tereny bagienne także posiadają unikalne walory przyrodnicze. Są domem dla wielu chronionych roślin, jak gnieźnik leśny czy obuwik pospolity. Niemniej istotne są występujące tu okazy fauny: gadożer, bocian czarny, bielik.

Park Przyrodniczy "Rezerwat Roztocze"

Park Przyrodniczy "Rezerwat Roztocze" w całości położony jest po ukraińskiej stronie. Obejmuje powierzchnię 2 084,5 ha, utworzony został w 1984 roku.

Na terenie parku ochronie podlegają głównie lasy sosnowe i bagniste łąki. Roślinność stanowią głównie mszaki, rośliny naczyniowe, porosty oraz wodorosty.

Ukraińska nazwa parku: Природний заповідник "Розточчя".

Jaworowski Narodowy Park Przyrodniczy

Utworzono go w 1998 roku na północno-wschodnich terenach rejonu Jaworowskiego, na pograniczu trzech regionów: Karpat, Podola i Polesia. Na jego północnej granicy znajduje się poligon wojskowy, na południowej Rezerwat Roztocze, na zachodniej Staryckie i Magerowskie wojskowe gospodarstwa leśne, a na wschodniej położone są tereny wiejskie oraz Żółkiewskie specjalistyczne leśne gospodarstwo. Geograficznie Park jest usytuowany na obszarze ukraińskiego Roztocza, leży także na terenie Głównego Europejskiego Działu Wodnego. Ma 7 078,6 ha powierzchni, a jego zadaniem jest ochrona niepowtarzalnego krajobrazu leśno-stepowego.

W Parku spotkamy się z urozmaiconą i ciekawą rzeźbą terenu - dolinami wąwozowymi oraz niewielkimi, przypominającymi piaszczyste wały, pagórkami. Największą rzeką jest płynąca w zachodniej części Parku, Wereszczyca. W jej dolinie występuje też duża liczba stawów – 56. Jaworowski Narodowy Park Przyrodniczy jest porośnięty w 92% lasem, w którym najczęściej występującymi gatunkami są sosny oraz buki zwyczajne. Dużo jest też także dębów bezszypułkowych i szypułkowych, grabów zwyczajnych, jaworów, klonów zwyczajnych, olsz czarnych i szarych, osik, brzóz brodawkowych i omszonych czy wierzb. Łąki zajmują niewielką powierzchnię Parku. Najczęściej można się na nie natknąć na brzegach rzek oraz kanałów, a także w miejscach starych pastwisk. W Parku występuje około 700 gatunków roślin naczyniowych, z których 40 znajduje się w Czerwonej Księdze Ukrainy.

Skierbieszowski Park Krajobrazowy

Położony we wschodniej części Wyżyny Lubelskiej, Skierbieszowski Park Krajobrazowy utworzono w 1995 roku na powierzchni 35 488 ha (wraz z otuliną – 47 967 ha). Park położony jest na niezwykle zróżnicowanym geologicznie terenie. Obok krajobrazu wyżynnego, mającego miejscami charakter podgórski, istnieją również doliny rzeczne Wolicy. Woda, spływająca po niewysokich pagórkach (około 300 m n.p.m.) pokrytych lessem, stworzyła malownicze wąwozy.

Roślinność

21% powierzchni Parku zajmują lasy, w których przeważa buk osiągający wysokość 30 metrów. Lasy nie tworzą zwartych kompleksów, ale „wyspy” porozrzucane pośród pól uprawnych. Typowymi roślinami występującymi w runie leśnym są mrzanka wodna, gajowiec żółty, dąbrówka rozłogowa, gwiazdnica wielkokwiatowa, kopytnik pospolity, zawilec gajowy, turzyca orzęsiona czy żywiec gruczołowaty. Murawy kserotermiczne, związane z podłożem lessowym, można spotkać na stromych, nasłonecznionych zboczach. Występują w nich gatunki typowe dla Morza Czarnego i Bałkanów. Murawy te wykształciły się w formie paru zespołów roślinnych, związanych ze specyficznymi warunkami glebowymi oraz mikroklimatycznymi. Towarzyszą im grupy zaroślowe, w których występują przede wszystkim pluskwice europejskie, powojniki proste, naparstnice zwyczajne czy miłki wiosenne. Na łąkach można spotkać chronione storczyki plamiste i krwiste oraz kruszczyki błotne. Na terenie Skierbieszowskiego Parku Krajobrazowego rośnie ponad 145 gatunków roślin naczyniowych, z których cztery zostały wpisane do Polskiej Czerwonej Księgi Roślin (róża francuska, wiśnia karłowata, kasaciec bezlistny, turzyca delikatna).

Południoworoztoczański Park Krajobrazowy

Park założono w 1989 roku na terenie około 20 tysięcy ha, na najbardziej wysuniętym na południowy wschód polskim fragmencie Roztocza. Krajobraz Parku jest niezwykle zróżnicowany. Występują w nim wzgórza ostańcowe, malownicze wąwozy, wydmy, a także wciosy, derby czy długie i wąskie doliny rzek Tanwi i Raty. Różnice w wysokościach dochodzą w niektórych miejscach do 200 metrów. Najwyższymi wzniesieniami są Wielki Dział (395 m. n.p.m.) oraz Długi i Krągły Goraj (390 m. n.p.m.). Park utworzono by chronił kompleksy lasów mieszanych, stanowiska roślin górskich, niezwykłe formy rzeźby terenu, a także hydrosferę Parku i ciekawe formy kultury, mieszające ze sobą wpływy wschodnie i zachodnie.

Roślinność

Buczyna karpacka tworzy najbardziej charakterystyczne dla tego terenu kompleksy leśne. Największe tego typu lasy rosną w pobliżu Hrebennego, Nowin Horynieckich i Werchraty. Na żyznych glebach rosną grądy, na gorszych bory mieszane. Bory świeże porastają okolice Dębin, gdzie występują wydmy, a doliny małych strumieni są zalesione przez łęgi. Najciekawszymi roślinami, które można zobaczyć na terenie Parku są bagnice torfowe, bluszcze pospolite, rosiczki okrągłolistne, lilie złotogłowy, widłaki goździste i jałowcowate, śnieżyczki przebiśniegi, buławniki wielkokwiatowe, wilczomlecze migdałolistne, storczyki szerokolistne czy bodziszki żałobne.

Park Krajobrazowy Pogórza Przemyskiego

Został utworzony w 1991 roku na obszarze 61.862 ha i jest trzecim co do wielkości parkiem w Polsce. Położony na styku Karpat Zachodnich i Wschodnich jest porośnięty w 64% lasem. Liczne wzniesienia wznoszą się do około 600 m.n.p.m. Jodły i buki rosną w wyższych partiach Pogórza, szczególnie w paśmie Turnicy. Na terenach położonych niżej, rosną lasy liściaste, w których występują dęby, lipy drobnolistne, graby oraz klony. Doliny wielu rzek i potoków są porośnięte przez łęgi, w których występują wiązy, jesiony i dęby szypułkowe. Jednak najczęściej występującym zbiorowiskiem jest buczyna karpacka z bukami, jodłami, świerkami, wiązami górskimi czy jaworami. W pobliżu Rybotycz i Makowej rozciągają się zbiorowiska kserotermiczne, przypominające ukwiecone stepy. Krajobraz urozmaicają przepiękne przełomy Sanu oraz odkrywki fliszu karpackiego.

Roślinność

W Parku występuje ogromna ilość roślin naczyniowych – około 900 gatunków, z czego 47 podlega ochronie całkowitej. Są to m.in. kłokoczka południowa, lilia złotogłów, wawrzynek wilczełyko, widłak jałowcowaty, skrzyp olbrzymi, różne gatunki storczyków czy bluszcz pospolity. Rzadkimi i narażonymi na wyginięcie roślinami są również: bylica piołun, zaraza gałęzista, dziewanna austriacka, dzwonecznik wonny, pszeniec grzebieniasty, ostrożeń siedmiogrodzki, storczyk cuchnący, buławnik czerwony oraz wiele innych.

Park Krajobrazowy Lasy Janowskie

Park utworzono w 1984 roku na powierzchni 39,150 ha (otulina wynosi 60,500 ha). Powstał by chronić kompleks Lasów Janowskich, Lasy Lipskie oraz fragment Puszczy Solskiej. Dominuje w nim bór świeży (sosna, świerk, jodła, dąb), wilgotny (sosna zwyczajna, brzoza brodawkowa), suchy (sosna parasolowata), bagienny (sosna karłowata) a także jodłowy. Lasy zajmują 80% powierzchni. Doliny rzek porastają olsowe liściaste lasy bagienne (olsza czarna, brzoza omszona i brodawkowata).

Na terenie Parku istnieje 79 pomników przyrody ożywionej. Są to najczęściej drzewa – okazałe dęby szypułkowe, lipy drobnolistne, buki, modrzewie, sosny i jodły. Krajobraz tworzą także rzeki, strumienie, leśne polany, wydmy piaskowe, bagna i torfowiska. Ciekawym dodatkiem do krajobrazu są stawy (3,6% powierzchni), znajdujące się w większości w zachodniej części Parku. Spora ich część ma ponad sto lat.