Hrebenne

Hrebenne to niewielka, malownicza miejscowość położona w województwie Lubelskim, tuż przy południowo-wschodniej granicy województwa. Chyba każdy już o niej słyszał i mniej więcej kojarzy, gdzie jest położona, gdyż to właśnie w Hrebennem znajduje się jedno z większych przejść granicznych między Polską a Ukrainą: Hrebenne-Rawa Ruska.

Przyjrzyjmy się bliżej historii i strukturze demograficznej tej miejscowości:

Położenie wsi:

  • powiat: tomaszowski, woj.: lubelskie
  • strefa numeracyjna: (+48) 84
  • południowy kraniec gminy Lubycza Królewska, pogranicze Roztocza i Pobuża,
  • sąsiadujące miejscowości: Lubycza Królewska, Potoki, Żurawce, Jarczów, Siedliska, Jelinka, Kornie, Mosty Małe, Wierzbica, Machnów Stary, Prusie, Dęby, Werchrata, Huta Lubycka, Wola Wielka,
  • kod pocztowy: 22-681,
  • tablice rejestracyjne: LTM

Ciekawostki

  • Od miejscowości Hrebenne do wsi Uhnów w okresie 1949-1951 rok prowadziła linia kolejowa o strategicznym znaczeniu, umożliwiała ona bowiem dojazd do pobliskiego Sokala, gdy przesunięto linię granicy po wojnie w 1951 roku - tory rozebrano. Obecnie w dalszym ciągu można oglądać bardzo wyrazisty w terenie nasyp stanowiący pamiątkę po dawnej linii kolejowej. Dziś tory normalnego rozstawu dochodzą wciąż do ukraińskiej Rawy Ruskiej.
  • Wieś Hrebenne na przestrzeni historii była własnością: Zamoyskich, Romanowskich i Sapiehów.
  • Wskutek działań wojennych i powojennych Hrebenne zostało prawie w całości zniszczone.
  • W lesie, na północ od wsi, przy drodze do stacji kolejowej, znajduje się stary cmentarz, na którym zachowało się wiele ludowych nagrobków bruśnieńskich.

Okiem historii

1458 rok – pierwsze wzmianki o wsi, nadano jej nazwę Raciborowicz Golejowa,

1472 rok – odnalezione pierwsze notowania o wsi Hrebenne, jakoby była to własność królewska należąca do starostwa bełskiego, w owym czasie historycznym na majątek wsi składały się cztery łany użytków oraz piękna cerkiew,

1486 rok – zmienia się właściciel wsi, nabywa ją Henryk Kamieniecki,

1493 rok – od tej pory wójtem wsi i jednocześnie gospodarzem stał się Mikołaj Dachnowski,

1497 rok – wieś przejął w dożywotnie użytkowanie Stanisław Małdrzyk z Chodywaniec połowa XV wieku – własność majątkowa wsi przechodzi ponownie do dóbr królewskich,

1564 rok – pierwsza lustracja wsi, która przynosi statystykę: 33 kmieci osiadłych na 23 dworzyszczach, 4 zagrodników, 2 karczmy, 2 stawy (duży i mały), dwie cerkwie i młyn z dworzyszczem,

1565 rok – wieś przechodzi w ręce Stanisława Zamoyskiego, starosty Bełżca jako zastaw w zamian za za pożyczone królowi 21 624 floreny,

1578 rok – wieś rozrosła się do 6 i 1/4 łana użytków, 6 zagrodników z ziemią i 2 ubogich komorników, wkrótce ze starostwa bełskiego wyróżniona zostaje włość rzeczycka, do której wchodzi teren Hrebennego, początek XVII wieku – pierwszy bunt miejscowych chłopów ukazujący ich sprzeciw przeciwko nadmiernemu ciemiężeniu mieszkańców, którego konsekwencją były poważne i groźne represje ze strony właścicieli majątku,

1659 rok – wieś dzierżawą trafia w ręce pana Rościszewskiego,

1787 rok – wieś wraz z włością rzeczycką przechodzi pod rządy Edwarda Romanowskiego,

1685 rok – we wsi powstaje kolejna cerkiew, do której w 1797 roku dostawiono babiniec, l połowa XIX wieku – we wsi powstaje cmentarz grzebalny, który czynny jest do chwili obecnej, od II wojny korzystają z niego także rzymskokatolicy. Cmentarz posiada kształt czworoboku o powierzchni 0,8 ha, XIX wiek - Hrebenne zostaje zakupione przez Sapiehów, którzy ponadto wykupują w 1889 roku także sąsiednie Siedliska i tam tworzą stolicę swych dóbr,

1880 rok – kolejny spis dostarcza nam informacji, iż wieś owcześnie liczyła 752 mieszkańców,

1921 rok – spis ludności i dóbr ujawnia stan: Hrebenne mieści 239 domów i 1046 mieszkańców, w tym 8 Żydów i 927 Ukraińców, okres międzywojenny - właścicielami wszelkich dóbr Hrehennego nadal pozostają Paweł i Matylda Sapiehowie, rezydujący nieustannie w sąsiednich Siedliskach, administratorem majątku Hrebenne zostaje Voigt.

1929 rok – spis ujawnia wielkość włości Sapiehów: posiadali tu 1533 ha ziemi,

wrzesień 1939 rok – Armia Czerwona zajmuje wieś i przekształca folwark w sowchoz, w którym do pracy przymusza bezrolnych chłopów,

1941 rok – wkroczenie do wsi Niemców, powrócono do dawnych stosunków własnościowych, jednak pod koniec okupacji hitlerowskiej w wyniku walk z Ukraińcami z UPA wieś została całkowicie zniszczona, dwór został wysadzony, a budynki gospodarcze folwarku zniszczone,

1947 rok - akcja „Wisła" przyniosła przesiedlenie miejscowej ludności ukraińskiej w regiony Zachodnie, zaś teren majątku przejął PGR w Michałowie, rozebrano wtedy ocalałą resztkę dworu, a przez dawny park poprowadzono linię kolejową, stawy podworskie trafiły w użytkowanie Państwowego Gospodarstwa Rybackiego w Łaszczowie.

Atrakcje turystyczne Hrebennego

Zabytkowa drewniana cerkiew unicka pw. św. Mikołaja

Wzniesiona w 1685 roku, do której dobudowano babiniec w 1797 roku.

Więcej informacji w oddzielnym artykule: cerkiew unicka pw. św. Mikołaja »

Szlak turystyczny "Po Bunkrach Linii Mołotowa"

Szlak niebieski, jego długość wynosi 21,5 km. Szlak wiedzie z Hrebennego aż do Huty Lubyckiej.

Przejście graniczne Hrebenne – Rawa Ruska

Współrzędne: 50°16'59"N, 23°34'34"E. Odprawa odbywa się w systemie całodobowym, przejście otwarte dla międzynarodowego ruchu osobowo-towarowego bez ograniczeń, do przejścia prowadzą dwie drogi: polska droga krajowa nr 17 (w przyszłości droga ekspresowa S17) i ukraińska droga magistralna M09.

Przejście drogowe otwarto w 1991 roku, ówcześnie po stronie polskiej oddano do ruchu 16 pasów dla samochodów ciężarowych i osobowych (po 8 na wjeździe do Polski i wyjeździe z Polski) oraz 2 dla autokarów.

Przejście kolejowe (położenie: linia 69) – rozpoczęło funkcjonowanie w 1996 roku, kiedy to do Rawy Ruskiej prowadził tor o normalnym rozstawie szyn tj. 1435 mm i kursowała jedna para pociągów (pociąg "Roztocze") z i do Warszawy. Przejście kolejowe było dostępne wyłącznie dla obywateli Polski oraz Ukrainy.

Przejście w Hrebennem

Wejście Polski do Unii Europejskiej wymusiło wprowadzenie wiz dla obywateli Ukrainy, co pociągnęło za sobą drastyczny spadek i tak niewielkiej już liczby podróżujących. Ten krach spowodował iż 4 lipca 2005 zlikwidowano ostatni pociąg do Rawy Ruskiej. Od tej pory przejście kolejowe jest nieczynne, mimo początkowych zapowiedzi uruchomienia pociągu wahadłowego Rawa Ruska-Hrebenne.

Zalew w Hrebennem

Piękny, malowniczy zalew mieszczący się tuż obok przejścia granicznego.